Spółdzielnie energetyczne w Polsce: mała skala, duży potencjał

Spółdzielnie energetyczne to jeden z najbardziej innowacyjnych i demokratycznych modeli działania na rynku energii. W Polsce funkcjonują od niedawna, jednak ich rozwój w ostatnich latach jest bardzo dynamiczny. Wynika to zarówno ze zmian legislacyjnych (między innymi art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii dalej^[1]), jak i rosnącej świadomości obywateli, dla których produkcja własnej energii staje się sposobem na obniżenie kosztów, uniezależnienie się od wahań rynku energii oraz realny wpływ na lokalną transformację energetyczną. Obecnie na dzień 8 grudnia 2025 istnieje 290 spółdzielni ich oficjalny wykaz jest publikowany na stronie rządowej^[2]. Łącznie zrzeszają 801 członków posiadają one 1342 instalacji o łącznej mocy 225 MWe^[3].

Model spółdzielczy opiera się na równości i współwłasności: każdy członek ma taki sam głos, niezależnie od wielkości wkładu. Oznacza to, że decyzje podejmowane są demokratycznie, a wypracowane korzyści trafiają do całej wspólnoty. W Polsce spółdzielnie energetyczne powstają przede wszystkim w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich, gdzie infrastruktura energetyczna jest bardziej elastyczna, a mieszkańcy chętniej angażują się w lokalne inicjatywy.

Struktura technologii prezentuje się następująco:

Jak widać dominującą technologią pozostaje fotowoltaika — jest tania, szybka w budowie i łatwa do wspólnego zarządzania. Jednak w raporcie oraz danych URE podkreśla się, że coraz większe zainteresowanie budzą także biogazownie rolnicze, pompy ciepła, małe elektrownie wodne oraz magazyny energii. W przyszłości to właśnie technologie hybrydowe — łączące OZE, magazynowanie i inteligentne zarządzanie — mogą stać się fundamentem rozwoju spółdzielni.

Chociaż skala większości spółdzielni jest niewielka (często obejmują od kilku do kilkunastu członków), ich znaczenie wykracza daleko poza liczby. To laboratoria innowacji społecznych i energetycznych, które uczą współpracy, budują kompetencje lokalne i wzmacniają świadomość klimatyczną mieszkańców. W wielu gminach spółdzielnie energetyczne stają się impulsem do powstania nowych firm instalacyjnych, doradczych i serwisowych, co stymuluje rozwój lokalnej gospodarki.

Jednak rozwój spółdzielni energetycznych nie jest wolny od barier. Najczęściej wskazuje się na niedoskonałości systemu prawnego, brak pełnej implementacji dyrektywy RED II oraz skomplikowane procedury przyłączeniowe. Wielu inwestorów napotyka również ograniczenia mocy w sieci elektroenergetycznej, które spowalniają proces realizacji projektów. Kolejnym problemem jest brak dedykowanych instrumentów wsparcia finansowego — w przeciwieństwie do wielu krajów UE, gdzie wspólnoty energetyczne mogą liczyć na granty, pożyczki preferencyjne czy systemy gwarancji.

Pomimo tych trudności sektor rozwija się szybko, a rosnąca liczba inicjatyw pokazuje, że mieszkańcy i samorządy traktują spółdzielnie jako realną alternatywę dla tradycyjnych modeli energetycznych. Zainteresowanie wynika nie tylko z potrzeby oszczędności, ale również z chęci budowania odporności energetycznej — szczególnie ważnej w czasach niestabilnych cen energii i konieczności redukcji emisji.

W perspektywie kilku lat spółdzielnie energetyczne mogą stać się jednym z kluczowych elementów polskiego systemu energetycznego. O ile otrzymają wsparcie legislacyjne i finansowe, mogą pełnić rolę lokalnych operatorów energii, bilansujących wytwarzanie i zużycie, zarządzających magazynami oraz koordynujących działania mieszkańców. To nie tylko sposób na rozwój OZE, ale przede wszystkim narzędzie wzmacniania lokalnych wspólnot i uniezależniania ich od scentralizowanego systemu energetycznego.

^[1] https://www.gov.pl/attachment/c84e85bd-c958-4c81-8982-ae794a7b694b

^[2] https://www.gov.pl/attachment/208d91ed-cba3-4eff-8951-edbc09ef4b56

^[3] Dokładna wartość 225,512541 MWe według oficjalnych danych GOV na dzień 8.12.2025