Kompetencje techniczne jako fundament zielonej transformacji

Zielona transformacja gospodarki staje się jednym z najważniejszych procesów społeczno-ekonomicznych XXI wieku, a jej realizacja w praktyce zależy przede wszystkim od odpowiednio przygotowanych specjalistów. To właśnie kompetencje techniczne – związane z instalacją, obsługą i serwisem technologii niskoemisyjnych – stanowią fundament całego procesu. Bez nich nie uda się przeprowadzić modernizacji energetycznej budynków, rozwoju odnawialnych źródeł energii, elektryfikacji transportu ani wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym.

Wraz z dynamicznym rozwojem branży OZE rośnie zapotrzebowanie na techników, instalatorów, projektantów oraz operatorów nowych systemów energetycznych. Fotowoltaika, energetyka wiatrowa i magazyny energii tworzą jedne z najszybciej rosnących sektorów rynku pracy. Z raportów branżowych wynika, że w Polsce w najbliższych latach będzie brakować tysięcy specjalistów potrafiących wykonywać audyty energetyczne, montować instalacje PV i pompy ciepła, projektować farmy wiatrowe czy diagnozować systemy magazynowania energii.

Skalę tego zjawiska potwierdzają globalne dane Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA). W najnowszym raporcie^[1] „Renewable Energy and Jobs” agencja wskazuje, że sektor fotowoltaiczny jest największym pracodawcą w branży OZE, zatrudniając w 2023 r. na całym świecie ponad 7,1 mln osób, z czego w samej Unii Europejskiej pracowało w tym sektorze ok. 720 tys. specjalistów. Polska, będąca jednym z europejskich liderów (należymy do top 3 Europy oraz top 10 z całego świata) pod względem udziału w zatrudnieniu, a prognozy wskazują na dalszy wzrost w miarę rozwoju wielkoskalowych farm słonecznych, które wymagają stałej, wykwalifikowanej obsługi technicznej.

Kompetencje techniczne obejmują nie tylko obsługę urządzeń, ale również czytanie dokumentacji, podstawy projektowania, analizę parametrów pracy i przestrzeganie standardów bezpieczeństwa. Nowoczesne instalacje wymagają znajomości elektryki, automatyki, hydrauliki oraz technologii cyfrowych. Coraz większe znaczenie mają też umiejętności związane z systemami kontroli i monitoringu, takimi jak SCADA czy BMS, które pozwalają na zdalne sterowanie i optymalizację pracy urządzeń energetycznych. Oznacza to, że rośnie popyt na wykwalifikowanych pracowników.

Raport^[2] ManpowerGroup „Niedobór talentów 2024” wskazuje, że branża „Energetyka i usługi komunalne” jest jedną z tych, w których najtrudniej o pracownika – aż 70% pracodawców z tego sektora w Polsce deklaruje problemy z rekrutacją odpowiednich kadr. Co więcej, pracodawcy jako jedne z najbardziej poszukiwanych, a zarazem najtrudniejszych do znalezienia umiejętności, wskazują wprost kompetencje techniczne oraz te związane z inżynierią, co bezpośrednio zagraża tempu realizacji projektów transformacyjnych w firmach.

Kluczową rolę odgrywa także sektor budownictwa, który stoi przed koniecznością szybkiej modernizacji zasobów mieszkaniowych. Termomodernizacja, montaż nowoczesnych systemów grzewczych, wentylacji z odzyskiem ciepła oraz efektywne zarządzanie energią w budynkach wymagają nowych kwalifikacji. Brakuje audytorów energetycznych, specjalistów od inteligentnych instalacji, monterów technologii HVAC oraz koordynatorów BIM. To właśnie budownictwo niskoemisyjne jest jednym z obszarów, gdzie luka kompetencyjna jest największa.

Potwierdzeniem tych braków są oficjalne dane Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W rządowym^[3] „Barometrze zawodów na 2025 rok” zawody takie jak monter instalacji budowlanych, elektryk, elektromonter czy monter urządzeń energetyki odnawialnej zostały uznane za trwale deficytowe w skali niemal całego kraju. Oznacza to, że w większości powiatów pracodawcy mają, i w najbliższym czasie będą mieć, poważne trudności ze znalezieniem pracowników posiadających odpowiednie uprawnienia i umiejętności praktyczne do realizacji inwestycji budowlanych i energetycznych^[4]

Równie dynamicznie rozwija się obszar elektromobilności. Potrzebni są specjaliści od montażu stacji ładowania, obsługi samochodów elektrycznych, diagnostyki baterii oraz prac przy urządzeniach wysokiego napięcia. Zielona transformacja transportu wymaga także nowych kompetencji w planowaniu infrastruktury, zarządzaniu flotami i serwisowaniu pojazdów elektrycznych.

Szybko rośnie również znaczenie kompetencji technicznych w gospodarce o obiegu zamkniętym. Obejmuje to obsługę nowoczesnych linii recyklingowych, przetwarzanie baterii, analizę cyklu życia produktów (LCA) oraz ekoprojektowanie. Firmy potrzebują pracowników, którzy rozumieją materiały, procesy produkcyjne i sposoby ograniczania śladu środowiskowego.

Wszystkie te obszary łączy jedno: zielona transformacja zmienia rynek pracy i tworzy nowe miejsca zatrudnienia, ale tylko osoby z odpowiednimi kompetencjami będą mogły je objąć. To właśnie techniczna wiedza i umiejętności praktyczne decydują o tempie przechodzenia na niskoemisyjną gospodarkę. Dlatego rozwój edukacji zawodowej, kursów branżowych, szkoleń instalatorskich i programów certyfikacji staje się jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed państwem, biznesem i samorządami.

Kompetencje techniczne nie są dodatkiem — są fundamentem zielonej transformacji, bez którego nie powstanie ani jedno nowoczesne, przyjazne klimatowi rozwiązanie.