W dniach 21-23 maja 2024 roku odbyły się warsztaty zatytułowane "Ekosystemy pastwisk górskich i pasterstwo". Warsztaty odbyły się w Odrzechowej, w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki PIB w ramach projektu Conserving Pastures and Halting Climate Change in Mountain Areas of V4 Countries realizowanego przy wsparciu Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego. 

Głównym celem warsztatów było podniesienie świadomości na temat znaczenia pastwisk górskich oraz ich roli w ekosystemie. Tradycyjne pasterstwo jako zrównoważona forma użytkowania ziemi, może przyczyniać się do ochrony różnorodności biologicznej oraz przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Uczestnicy warsztatów mieli okazję poznać:

• ekologię i bioróżnorodność pastwisk górskich,
• metody zarządzania pastwiskami w kontekście zmian klimatycznych,
• gatunki zapylaczy występujące na łąkach i pastwiskach,
• gatunki pajęczaków występujące na łąkach i pastwiskach.

Warsztaty obejmowały zarówno wykłady teoretyczne, jak i praktyczne zajęcia w terenie. Program był bogaty i zróżnicowany, co umożliwiło uczestnikom zdobycie wiedzy oraz praktycznych umiejętności.

Pierwszego dnia warsztatów odbyły się wykłady eksperckie dot. następującej tematyki:

• łąki i pastwiska – wprowadzenie,
• rośliny naczyniowe łąk i pastwisk,
• zróżnicowanie roślinności (zbiorowiska) oraz analiza flory powierzchni wypasanych w grupach ekologicznych i użytkowych,
• zapylacze łąk i pastwisk,
• pajęczaki na łąkach i pastwiskach.

Po wykładach eksperckich odbyła się dyskusja, podczas której zostały poruszone tematy podczas wykładów.

Drugi dzień warsztatów rozpoczął się od wykładu eksperckiego nt. wpływu pasterstwa na bioróżnorodność gatunków, siedlisk i krajobrazu - jak naprawiać zepsuty krajobraz, jak przeciwdziałać zmianom klimatu. Następnie uczestnicy warsztatów udali się w teren (Odrzechowa), gdzie omówiona została flora zbiorowisk roślinnych. Podczas zajęć terenowych uczestnicy rozpoznawali trawy, rośliny motylkowe, zioła i chwasty występujące na łące/pastwisku. Po południu odbyły się kolejne wykłady eksperckie nt. gatunków górskich w Karpatach, gatunków inwazyjnych oraz wpływu wypasu na bioróżnorodność łąk i pastwisk na przykładzie monitoringu Programu Podkarpacki Naturalny Wypas III.

Trzeci dzień warsztatów upłynął na wykładach eksperckich i dyskusji nt. bioróżnorodności Karpat.

Pasterstwo w polskich Karpatach ma długą tradycję, sięgającą setek lat. Jest to działalność gospodarcza polegająca na hodowli zwierząt, głównie owiec i bydła, na górskich pastwiskach. Tradycyjne metody pasterstwa, takie jak wypas owiec w wysokich partiach gór, przyczyniają się do utrzymania różnorodności biologicznej oraz charakterystycznego krajobrazu tych terenów.

Tradycyjne pasterstwo, szczególnie wypas owiec, odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu i utrzymaniu krajobrazu górskiego. Zwierzęta wypasane na naturalnych pastwiskach przyczyniają się do zachowania otwartych przestrzeni, które są siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Wypasanie owiec pomaga również w ograniczeniu rozprzestrzeniania się inwazyjnych gatunków roślin oraz w zapobieganiu sukcesji wtórnej, czyli zarastaniu terenów łąkowych i pastwiskowych przez las.

W Karpatach polskich, ochrona ekosystemów górskich jest istotnym elementem zarządzania środowiskiem. Obszary te są domem dla wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym niedźwiedzi, wilków, rysi, oraz wielu gatunków ptaków i owadów. Ochrona ekosystemów górskich jest realizowana poprzez tworzenie parków narodowych, rezerwatów przyrody oraz obszarów Natura 2000.

Jednym z głównych wyzwań dla pasterstwa w Karpatach jest zrównoważone zarządzanie pastwiskami, aby nie doprowadzić do ich degradacji. Nadmierny wypas może prowadzić do erozji gleby, utraty różnorodności biologicznej oraz zubożenia gleb. Dlatego ważne jest stosowanie praktyk, które łączą tradycyjne metody pasterstwa z nowoczesnymi zasadami zrównoważonego rozwoju.

W polskich Karpatach realizowane są różne inicjatywy mające na celu wsparcie tradycyjnego pasterstwa i ochronę ekosystemów górskich. Programy wsparcia dla rolników, szkolenia z zakresu zrównoważonego wypasu, a także projekty reintrodukcji rodzimych ras owiec i bydła, to tylko niektóre z działań podejmowanych w tym zakresie.

Przykładem takich inicjatyw jest Program Rolnośrodowiskowy, który wspiera rolników w prowadzeniu działalności zgodnej z zasadami ochrony środowiska. W ramach tego programu rolnicy mogą otrzymać wsparcie finansowe za prowadzenie tradycyjnego wypasu na górskich pastwiskach, co przyczynia się do zachowania cennych siedlisk przyrodniczych.

Pasterstwo w polskich Karpatach jest nie tylko elementem dziedzictwa kulturowego, ale także ważnym czynnikiem w utrzymaniu i ochronie ekosystemów górskich. Dzięki zrównoważonemu zarządzaniu pastwiskami oraz inicjatywom wspierającym tradycyjne metody hodowli, możliwe jest zachowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej tego unikalnego regionu. Ochrona ekosystemów górskich w Karpatach wymaga ciągłej współpracy między pasterzami, naukowcami oraz instytucjami zajmującymi się ochroną środowiska.